Uit: VKV – jg. 47, juli 2022, niet gepagineerd.

 

De Brugse kunstenaar en dichter Renaat Ramon vierde zij 85ste verjaardag met een lijvige uitgave van zowel zijn woordpoëzie (‘Woordwerk’) als zijn iconische (concrete en visuele) poëzie (‘Beeldwerk’), telkens zo’n 200 gedichten. Beide boeken onder de noemer ‘Borgtocht’, een passende hulde aan een man die zijn leven samenvatte in cijfers en letters. Borgtocht, Dichtwerk 1976-2021, bevat, op twee na, alle door Ramon gebundelde gedichten uitgegeven door Poëziecentrum vzw.

Volop in de coronatijd werd de uitgave op 20 oktober 2021 om 19 uur in de Gotische zaal van het Stadhuis in Brugge voorgesteld.

 

Burgemeester Dirk De fauw verwelkomde de aanwezigen. Hij schetste Renaat als een echte Bruggeling met zijn verdiensten voor de stad als beeldend kunstenaar – hij verwees naar de monumentale sculpturen ‘Octogon’ die als een baken fungeert voor bezoekers, naar ‘Cycloop’ aan het Cultureel Centrum De Dijk en ook aan ‘Polis’ in Zeebrugge, een hommage aan baron Auguste de Maere d’Aertrycke.

Hij herinnerde eraan dat Renaat niet enkel zijn eigen poëzie te boek stelde, maar ook overleden Brugse auteurs in de kijker bracht met name in de reeks ‘VWS-Cahiers’ van de Vereniging van West-Vlaamse Schrijvers, zo o.m. ‘paster’ Lodewijk van Haecke, Louis de Mey, Fernand Bonneure, Jaak Fontier en zijn lievelingsdichter Jan van der Hoeven. Ook dat hij in 2005 Geschreven tijd bracht, een uitvoerig overzicht van de literaire en semi-literaire tijdschriften in West-Vlaanderen tussen 1805 en 2005. En ook de geschiedenis van de concrete- en visuele poëzie in Nederland en Vlaanderen, Vorm & Visie, verschenen in 2014.

 

Borgtocht laat de lezer grondig kennis maken met op zijn minst twee schrijvers. Allereerst is er de dichter die alle nuances en registers van de taalvirtuoos weet aan te wenden en een aantal uitmuntende poëtische teksten heeft geschreven. Daarnaast is er een visuele dichter die de taal tot een beeld maakt; Renaat Ramon is een man met veel gezichten. Hij is dichter, essayist, taalvirtuoos en beeldend kunstenaar. Zelfs meer dan dat. Hij laat zijn beide kunsten samenspelen in visuele poëzie, poëzie die de taal tot beeld maakt. In zijn rijke carrière ontwierp hij zowel sculpturen, meubels, reliëfs en juwelen. Bij het grote publiek is hij vooral gekend voor zijn monumentale sculpturen op de rotonde in St. Michiels.

 

Trias

Voor Renaat Ramon

1.

Hij beeldt, verbeeldt zijn wereld met de stof

van marmer, staal, papier: stil evenwicht

in kringen, krommen, rechten. Orde. Of:

door maat brengt hij oneindigheid in zicht.

 

2.

Hij dicht, verdicht zijn wereld met het woord.

Een zachte muiter tegen als wat klonk

als vals, voos, en zijn rechte blik verstoort.

Een vrije geest, een goddelijke vonk.

 

3.

Hij beelddicht, brengt betekenis in beeld

met tekentaal van letter en van cijfer,

raakt het geheim van wat vervoert, en heelt.

De rekenaar, de tekenaar, de schrijver.

 

                                    Patrick Lateur, 20.X.2021

 

Woordwerk bundelt alle woordpoëzie die Renaat Ramon tot dusver schreef. Hij maakt daarin gebruik van alle denkbare aspecten van de taal en illustreert zijn grote vertrouwdheid met de woordenschat, de zinsbouw maar ook met het ritme en de klank. Stilistisch meesterschap, tout court.

De basisprincipes, volgens Prof. Dirk de Geest die de diverse aspecten van de poëzie van Ramon toelichtte tijdens de voorstelling van de bundels op het Brugse stadhuis, zijn:

  - De verwijzingen naar het verleden en de klassieke oudheid als bakermat van het        humanisme

  - De transparante taal van de wiskunde en de wetenschap als remedie tegen de exuberante dichterlijke romantiek

  - De relatie tussen man en vrouw die veel weg heeft van de magische kwadratuur van de cirkel

  - De aloude idealen van redelijk, orde, maat en eenheid als modellen van zijn kunstenaarschap

 

Filosofisch, poëtisch, maar vaak ironisch of ronduit grappig zijn veel van zijn beeldgedichten. Zelfs zelfirorie. Scepsis en ironie kenmerken zowel zijn woordgedichten als zijn iconische poëzie, een genre waarin hij internationale waardering geniet.

Net zoals zijn goede vriend, wijlen Jan van der Hoeven, waarvan VKH in 2019 Visuele Reflecties, een lijst van 25 visiva’s realiseerde, hanteert Renaat Ramon de taal op een geheel eigen, aparte en soms bizarre manier. Taal in letters en woorden, maar ook op een louter visuele manier. Taal van de dichter en taal van de beeldwoordenhouwer. Bij Jan noemde Renaat het woorden en beelden integreren tot iconen. Iconische poëzie. Beelden met daaraan een nieuwe betekenis. Woordbeelden die tot nadenken stemmen.

Jaak Fontier omschreef het als volgt: ‘In zijn visuele poëzie heeft het literaire talent van Ramon een volkomen fusie aangegaan met de beeldende begaafdheid.’

 

‘Wat mij in de visuele poëzie aantrekt is het samengaan van woord en beeld in een ook alweer utopische poging om een universeel uitdrukkingsmiddel te vinden, een uitdrukkingsmiddel dat de taal overstijgt,’ zegt Renaat Ramon zelf. ‘De visuele poëzie kan ook gezien worden als een ultieme poging om een woord te laten samenvallen met een ding.’ Letter, woord, tekst, cijfer, beeld, moeten in deze gedichten samen gebracht worden tot één beeld met universele, menselijke draagwijdte. Eén beeld waarvan de betekenis universeel zou moeten begrijpbaar zijn.

Sommige ‘teksten’ zijn concreet visueel, van de grafisch-beeldende kunstenaar, andere gedichten zijn veel figuratiever, visueel eerder dan concreet, van de maatschappelijk, geëngageerde Ramon. En vaak zijn het thema’s die ook aan bod komen in zijn woordpoëzie. Soms zijn de beeldgedichten door de vorm en de typografie van de lettertekens ook ‘onleesbaar’. Het zijn typografische doordachte configuraties van elementaire tekens met een grote zin voor abstractie en symmetrie. Ook zijn heel wat gedichten gebaseerd op de combinatie van twee- en driedimensionale geometrische vormen of wiskundige structuren.

Wie Beeldwerk leest wordt ondergedompeld in een universum van tekens die, afzonderlijk en in hun onderlinge combinatie, de lezer voortdurend uitdagen.